Systemische Benaderingen van Leren en Lesgeven

Gebaseerd op een actiegericht onderzoeksproject
op 10 basisscholen in Wiltshire (GB)
in de periode september 2004 tot oktober 2005

‘Systemisch’ werken

Ik wil de ontbrekende schakel vinden – wat is het dat sommige kinderen tegenhoudt of beperkt bij het leren en zichzelf geheel ontplooien. De kinderen om wie ik me momenteel het meeste zorgen maak, zijn wel regelmatig aanwezig maar niet geheel betrokken.
Bella, lerares

Kinderen leren van nature, maar een aanzienlijke minderheid worden hierin belemmerd omdat ze zich moeilijk betrokken voelen bij formeel leren. In de afgelopen jaren hebben de verschillende overheden veel strategieën ingevoerd en de scholen veel meer middelen gegeven om dit probleem aan te pakken. Terwijl de normen verhogen, blijven er hardnekkige problemen bestaan, in het bijzonder met de ‘20%’ die in de praktijk moeilijk te bereiken zijn met gebruik van conventionele methoden.

De meeste manieren van aanpak zijn gericht op twee gebieden – het aantrekkelijker aanbieden van het leermateriaal of het verbeteren van het gedrag van het individuele kind. Beide manieren zijn waardevol maar ons recente onderzoek, dat werd gesponsord door de Sectie Innovatie van het Departement van Onderwijs en Vaardigheden (in Engeland), toont aan dat een derde gebied van belang is. In overeenstemming met recente beleidsbeslissingen die – voor Engeland - geconcretiseerd zijn in ‘Elk kind doet ertoe’, concentreren wij ons op de sociale systemen die kinderen beïnvloeden – hun families, leeftijdsgenoten en scholen, evenals op bredere systemen zoals die van de gemeenschap, ras, cultuur en religie. In Vlaanderen vinden we deze visie terug in het concept van ‘de zorgbrede school’. Door het werken met een systemische manier van kijken kunnen leraren het kind en zijn/haar problemen – en zichzelf – in een bredere context zien.

Door deze aanpak ontstaat er een verschuiving van het concentreren op individueel gedrag naar de invloed van systemische krachten op de diepere motivatie van het kind. Als leerkrachten vollediger inzicht krijgen in de krachten die bijdragen tot de vorming van gedrag, krijgen zij toegang tot een scala aan mogelijkheden om met weerstands-problemen om te gaan en om op een fundamenteel niveau aan behoeftes tegemoet te komen.

Een geïntegreerde aanpak

Maar hoe kunnen leerkrachten op een praktisch niveau werken met hun inzicht in de systemen van de kinderen zonder te worden overweldigd door de grote hoeveelheden informatie of betrokken te raken bij allerlei thema’s op het gebied van gezondheid en maatschappelijk werk?

In ons werk, samen met schoolleiding en leerkrachten, hebben we daarop een antwoord gevonden dat steunt op een aanpak die met succesvol wordt toegepast in therapie met/voor familiesystemen, Opstellingen genoemd. We hebben een scala van bruikbare, maar eenvoudige oefeningen ontwikkeld die in de bestaande praktijk kunnen worden geïntegreerd en waarmee leraren en hun klassen/groepen kunnen werken om de verbindingen tussen de situatie thuis en op school te versterken, als ook tussen klasgenoten onderling.

Deze DVD over ‘Enhancing Children’s Learning - Vergroten van het leervermogen van kinderen’ verduidelijkt deze nieuwe aanpak en concentreert zich op een aantal ervaringen die schooldirecteuren, leerkrachten (en klas-assistenten) hebben gehad bij het onderzoeken en ontwikkelen van de systemische aanpak. Deze laat zien hoe zij, op een veilige en ‘begrensde’ manier, kunnen omgaan met enkele essentiële problemen die hun leerlingen treffen – en hoe zij hen kunnen helpen om de barrières te zien, te erkennen en op te lossen die het leren in de weg staan.

Ik heb dingen over kinderen ontdekt die ik niet wist. Ik ben nu eerlijker naar hen. Ik ben de week begonnen met een discussie over familiesystemen en Vaders in het bijzonder. De kinderen waren enorm geboeid en betrokken.
Sallie, lerares

De stroom van het leren

Van: Erbij horen en meetellen
over: Leerklimaat
en: Bezig zijn met leren
naar: Prestaties & bereikte doelen

Vanuit het onderzoek hebben we een eenvoudig model ontwikkeld dat we de ‘stroom van het leren’ noemen. Het biedt een holistisch raamwerk dat vier essentiële componenten van het leerproces samenbrengt.

Bij het doorwerken van elk aspect ontdekken leerkrachten dat zij zowel de kwaliteit van het lesgeven kunnen verhogen alsook het leervermogen van het kind door:
• sterkere verbindingen te maken tussen de situatie thuis en op school, door te erkennen dat het familiesysteem van het kind van doorslaggevend belang is als een basis van waaruit geleerd wordt; dit geeft het kind een sterker gevoel van erbij horen en meetellen.
• in de klas en de groepen een gevoel van wederzijdse steun en verantwoordelijkheid te ontwikkelen; dit schept een beter klimaat om te leren
• het kind gebruik te leren maken van zijn gehele lichaam en een breder scala aan mentale vermogens; dit maakt het kind ontvankelijker en meer betrokken bij het leren
• het niveau van prestaties en bereikte doelen te verbeteren in de zin van kwaliteit van leerresultaten en het welzijn van de leerlingen.

Leren over systemische interventies

Van alle cursussen, trainingen en nieuwe initiatieven waarbij we dit jaar betrokken waren, heeft deze het meeste effect gehad.
Ruth, schooldirecteur

Om schooldirecteuren, leerkrachten en klas-assistenten te helpen bij hun werk in deze vier essentiële gebieden hebben we een aantal oefeningen en middelen ontwikkeld. Ze zijn een aanvulling op bestaande initiatieven zoals ‘emotionele intelligentie’, ‘kringgesprek’ en SEAL (Sociale en Emotionele Aspecten van Leren - Engeland) en ze verschaffen leerkrachten eenvoudige instrumenten en inzichten waardoor ze niet alleen gedragsproblemen en conflicten kunnen oplossen als ze zich voordoen, maar ook kunnen voorkomen dat ze ontstaan.

Om vaardigheden in en begrip van het gebruik van deze instrumenten te ontwikkelen, bieden we een scala aan leermogelijkheden aan. Elk programma, cursus, coachingssessie of seminar is uitgesproken praktisch en toegesneden op specifieke behoeften.
Doelen
Het algemene doel van de programma’s is om leerkrachten te helpen om kinderen duidelijk te zien binnen de context van hun persoonlijke en sociale systemen en door middel van eenvoudige technieken beter in staat te zijn om barrières weg te nemen die het leren belemmeren.

Deze programma’s leiden tot de volgende specifieke resultaten:
• kinderen ontwikkelen respectvolle relaties met de leerkrachten, de klas-assistenten en hun leeftijdgenoten
• de verbinding tussen de situatie thuis en op school verbetert
• presentie en punctualiteit verbetert
• de groep ontwikkelt zich als een onderling afhankelijke leergemeenschap
• leraren hebben een dieper begrip van de behoeften en weerstanden die de kinderen bewegen
• de innerlijke rust, aandacht en concentratie van de kinderen verbeteren
• het leerproces draagt bij tot the ontwikkeling van het hele kind – op intellectueel, emotioneel, fysiek, sociaal en spiritueel niveau.

Ik besteed nu meer van mijn tijd aan lesgeven in plaats van problemen op te lossen.
Nicola, lerares

Vorige: Systemische Benaderingen van Leren en Opvoeden
Volgende: VerdiepingsWE ECL
Projectenlijst: Projecten
Terug: Welkom